Στην εποχή της ακαριαίας πληροφόρησης και της πολυδιάσπασης της προσοχής, έχει αναδυθεί μια ιδιότυπη ιδεολογία που επηρεάζει τον τρόπο που γράφουμε, μιλάμε και τελικά σκεφτόμαστε: τα greeklish όχι ως σύστημα γραφής, αλλά ως πνευματικό πλαίσιο...
Κάποτε είχα πει χαριτολογώντας ότι «τα ηχητικά greeklish λέγονται podcasts». Σήμερα, το αστείο αυτό λειτουργεί ως σχόλιο για μια πραγματικότητα που ξεπερνά τη σάτιρα.
Ο κατακλυσμός των αγγλικών όρων
Η χρήση ξενικών όρων δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Αυτό που είναι καινούργιο είναι ο ρυθμός και η ένταση με την οποία εισβάλλουν.
Άλλο το να χρησιμοποιείς έναν δύσκολα μεταφράσιμο τεχνικό όρο. Κι άλλο να λες: «έκανα update το mindset μου πριν το meeting για να δώσω better performance». Σε αυτό το σημείο δεν έχουμε γλωσσικό δανεισμό· έχουμε πλήρη ενσωμάτωση μιας αγγλικής λογικής σε ελληνικό περιτύλιγμα.
Το πρόβλημα επιτείνεται επειδή σημαντικό τμήμα των δημιουργών περιεχομένου είναι νεαρής ηλικίας, με φτωχή γλωσσική δομή και ελάχιστη αίσθηση ύφους. Το αποτέλεσμα; Κείμενα και βίντεο που μοιάζουν σαν μετάφραση από μετάφραση – υβριδικά, θολά, χωρίς ταυτότητα.
Η ψευδαίσθηση της ελεύθερης έκφρασης
Το διαδίκτυο, στη δημοκρατικότητα του, έδωσε φωνή σε όλους. Αυτό από μόνο του είναι θετικό. Ωστόσο, όταν η έλλειψη γλωσσικής παιδείας συναντά την ακαριαία προβολή, προκύπτει ένα παράδοξο: χτίζεται μια νέα μορφή δημόσιου λόγου από ανθρώπους που δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν βασικούς κανόνες γραμματικής, αλλά αισθάνονται υποχρεωμένοι να μιμηθούν έναν ξενόφερτο τρόπο έκφρασης για να φανούν «επίκαιροι».
Η γλώσσα θολώνει, όχι λόγω ξένων επιρροών, αλλά λόγω απουσίας συνειδητότητας.
Το ζήτημα του πλαισίου: πότε είναι σωστό – πότε είναι λάθος
Εδώ βρίσκεται το κρίσιμο σημείο που συχνά αγνοείται: η γλωσσική μίξη δεν είναι εγγενώς κακή. Το ερώτημα είναι σε ποιο πλαίσιο εφαρμόζεται.
Σωστό πλαίσιο
- Επαγγελματικά περιβάλλοντα όπου η αγγλική ορολογία είναι διεθνές πρότυπο.
- Επιστημονικά ή τεχνολογικά κείμενα όπου ο όρος δεν αποδίδεται επακριβώς στα ελληνικά.
- Καθημερινή χρήση ανθρώπων που ζουν, εργάζονται ή σπουδάζουν στο εξωτερικό.
- Δημιουργικά έργα που αξιοποιούν τη γλωσσική μίξη ως αισθητικό εργαλείο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, το «update», το «concept», το «workflow» έχουν λειτουργική αξία και νόημα. Υπάρχει συνείδηση του γιατί χρησιμοποιούνται.
Λάθος πλαίσιο
- Όταν χρησιμοποιούνται απλώς για να «ακούγονται ωραία».
- Όταν υποκαθιστούν βασικές ελληνικές λέξεις χωρίς λόγο («το σπίτι μου έχει πολύ cozy vibe»).
- Όταν χρησιμοποιούνται από νεαρούς δημιουργούς που αγνοούν τις ελληνικές ισοδύναμες έννοιες.
- Όταν η μίξη γίνεται αυτοσκοπός και όχι εργαλείο.
Εκεί η γλώσσα δεν εξελίσσεται. Απλώς φτωχαίνει.
Η απαραίτητη εξαίρεση
Υπάρχει, βέβαια, και η κατηγορία ανθρώπων για τους οποίους η γλωσσική μίξη είναι φυσική: όσοι δραστηριοποιούνται διεθνώς ή ζουν ανάμεσα σε δύο γλώσσες. Εκεί η υβριδικότητα δεν είναι lifestyle, αλλά ρεαλισμός. Δεν έχει σχέση με τον ανεπεξέργαστο «παστουρμά ορολογίας» που καλλιεργούν influencers με γλωσσική επιπολαιότητα.
Μια κοινωνία σε σταυροδρόμι
Δεν χρειάζεται να επιστρέψουμε σε μια φανταστική «καθαρή» γλωσσική πατρίδα – τέτοια εποχή δεν υπήρξε ποτέ. Η γλώσσα αλλάζει, διαμορφώνεται, προσθέτει και αφαιρεί. Το κρίσιμο είναι να γίνεται αυτό με επίγνωση. Να αντιλαμβανόμαστε πότε η χρήση ξένου όρου είναι αναγκαιότητα, πότε είναι μόδα και πότε είναι παραίτηση από την προσπάθεια να εκφραστούμε.
Η κυριαρχία των greeklish – γραπτών και άτυπων – φανερώνει κάτι βαθύτερο: μια κοινωνία που βιάζεται να δείχνει σύγχρονη, αντί να είναι ουσιαστική.
Επίλογος
Το διαδίκτυο άνοιξε το παιχνίδι της δημόσιας έκφρασης. Αυτό είναι καλό. Αλλά η φωνή χωρίς γλωσσικό περιεχόμενο μένει κενή. Η αληθινή πρόοδος δεν βρίσκεται στην τυφλή μίμηση ξενικών όρων, αλλά στην καλλιέργεια μιας γλώσσας ικανής να στεγάσει σύγχρονες ιδέες χωρίς να καταρρεύσει κάτω από το βάρος τους.
Γιατί μια σκέψη που δεν μπορεί να διατυπωθεί καθαρά, δύσκολα μπορεί και να σταθεί ψηλά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου