30/11: «Δεν Αγοράζω!» – Όταν ο Καταναλωτής Θυμάται την Δύναμή του. Του Άρη Νότη

Η "Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής" δεν είναι μια «μόδα» ή ένα σύνθημα του εξωτερικού. Είναι μια πράξη αντίστασης απέναντι σε ένα φαινόμενο που όλοι ζούμε: τις διαρκείς αυξήσεις σε προϊόντα και υπηρεσίες, την ώρα που οι μισθοί μένουν καθηλωμένοι.

Η μεθαυριανή Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής (γνωστή και ως Buy Nothing Day ή Ημέρα Αντικαταναλωτισμού) δεν εμφανίστηκε τυχαία ούτε προέκυψε από κάποια ιδεολογική «μόδα».

Γεννήθηκε ως ευθεία απάντηση στον υπερκαταναλωτισμό και στην αγοραστική παράκρουση που εντείνεται κάθε χρόνο γύρω από την περίφημη Black Friday.

Η αρχική σύλληψη ανήκει στον Καναδό καλλιτέχνη Ted Dave το 1992, ενώ στη συνέχεια προωθήθηκε διεθνώς από το περιοδικό Adbusters του Kalle Lasn, το οποίο έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη για αναστοχασμό πάνω στις καταναλωτικές μας συνήθειες. 

Η πρώτη διοργάνωση έγινε τον Σεπτέμβριο του 1992 στο Βανκούβερ. Από το 1997, στη Βόρεια Αμερική εορτάζεται την Παρασκευή μετά την Ημέρα των Ευχαριστιών – την ίδια μέρα δηλαδή που κορυφώνεται η Black Friday. 

Σε πολλές άλλες χώρες, όπως στην Ευρώπη, καθιερώθηκε το τελευταίο Σάββατο του Νοεμβρίου.

Η συγκεκριμένη ημέρα λειτουργεί ως «αντίδοτο» σε μια από τις πιο καταναλωτικές στιγμές του έτους, υπενθυμίζοντας ότι ο καταναλωτής δεν είναι παθητικός παρατηρητής αλλά ενεργός παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει μια ολόκληρη οικονομία.

Μια πράξη αντίστασης με πραγματικό νόημα

Η 30ή Νοεμβρίου δεν είναι μόνο η ημέρα εορτασμού του Αποστόλου Ανδρέα. Είναι και μία διεθνής υπενθύμιση ότι ο καταναλωτής έχει ακόμη φωνή, ακόμη δύναμη – και μάλιστα περισσότερη απ’ όση του αναγνωρίζεται.

Σε μια εποχή όπου οι τιμές ανεβαίνουν σαν ασανσέρ που έχει ξεχάσει να σταματήσει στους ενδιάμεσους ορόφους, ενώ οι μισθοί μένουν καθηλωμένοι, η έννοια της αποχής παίρνει διαφορετικό βάρος. 

Στην Κύπρο, με βασικό μεικτό μισθό κοντά στα 1.000€, η καθημερινότητα έχει γίνει για πολλούς ένας διαρκής αγώνας αναπνοής. 

Η αγοραστική δύναμη διαβρώνεται, και μαζί της διαβρώνεται και η εμπιστοσύνη του πολίτη ότι «τα πράγματα θα φτιάξουν μόνα τους».

Η ημέρα αυτή θέτει ένα απλό αλλά κρίσιμο ερώτημα:

Είναι ο καταναλωτής πραγματικά αδύναμος — ή απλώς έχει εκπαιδευτεί να το πιστεύει;

Η ακρίβεια δεν είναι φυσικό φαινόμενο

Οι διεθνείς συνθήκες επηρεάζουν και την κυπριακή αγορά, όμως η ακρίβεια έχει και καθαρά εσωτερικά αίτια:

• Συγκέντρωση αγοράς σε λίγους ισχυρούς παίκτες.
• Πρακτικές που θυμίζουν ολιγοπώλιο, με τεχνητά αυξημένα περιθώρια κέρδους.
• Υψηλοί φόροι και τέλη που φορτώνονται στον τελικό καταναλωτή.
• Εξάρτηση από εισαγωγές που «μεταφράζουν» κάθε διεθνή ανατίμηση σε πολλαπλάσια αύξηση τιμών.

Με λίγα λόγια: η ακρίβεια δεν απλώς «έρχεται» – συχνά κατοικεί εδώ μόνιμα.

Ημέρα Αγοραστικής Αποχής: όχι μια διαμαρτυρία, αλλά στάση ζωής

Η λογική της ημέρας είναι απλή και καθαρή:

Για 24 ώρες, δεν αγοράζω τίποτα που δεν είναι απολύτως αναγκαίο.

Δεν πρόκειται για άρνηση της αγοράς ούτε για κάποιο ιδεολογικό πείσμα. Είναι μια πράξη συνειδητοποίησης:

• Η αγορά στηρίζεται στη συνήθεια.
• Οι επιχειρήσεις βασίζονται στο ότι «ο κόσμος θα αγοράσει έτσι κι αλλιώς».
• Οι αυξήσεις περνούν επειδή εμείς συνεχίζουμε να καταναλώνουμε κανονικά.

Τι συμβαίνει όταν παύουμε να το κάνουμε;
Κάτι πολύ απλό: η αγορά αναγκάζεται να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές της.

Το πιο αθόρυβο αλλά πιο ισχυρό όπλο

Πολλοί πολίτες ήδη εφαρμόζουν συνειδητή κατανάλωση:

• Κόβουν περιττές αγορές.
• Συμμετέχουν σε άτυπα μποϊκοτάζ.
• Ψάχνουν τιμές, συγκρίνουν, αποφεύγουν υπερτιμημένα προϊόντα.

Δεν χρειάζονται συνθήματα ή συγκεντρώσεις.
Τα άδεια ταμεία μιλούν πολύ πιο καθαρά.

Σε περιόδους μαζικής αποχής παρατηρούνται:

• Μειώσεις τιμών.
• Επιστροφές προσφορών.
• Πτώση τζίρου σε αλυσίδες που πίστευαν ότι έχουν «δεμένο» τον καταναλωτή.
• Αναβίωση συνεταιρισμών και εναλλακτικών μορφών διάθεσης.

Όταν ο κόσμος πατάει φρένο, η αγορά διορθώνει πορεία.

Γιατί δεν τα βλέπουμε αυτά στα πρωτοσέλιδα

Η συλλογική αποχή δεν προσφέρει πλάνα για δελτία ειδήσεων. Δεν έχει ένταση, δεν έχει εντυπωσιακές εικόνες, δεν έχει «δραματικό υλικό».

Όμως η επιρροή της είναι βαθύτερη από πολλές κραυγαλέες διαμαρτυρίες.

Τα ΜΜΕ, εξαρτημένα από διαφημιστικά έσοδα, δεν βιάζονται να παρουσιάσουν ότι «ο κόσμος δεν αγοράζει». Είναι είδηση που κανένας διαφημιζόμενος δεν θέλει να δει.

Η ιστορία είναι με το μέρος του καταναλωτή

Από τις αρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, οργανωμένες ή άτυπες δράσεις καταναλωτών οδήγησαν σε:

• μειώσεις τιμών,
• νέες ρυθμίσεις,
• αλλαγές επιχειρηματικών πρακτικών,
• αναγνώριση ότι ο καταναλωτής δεν είναι «ο τελευταίος τροχός» αλλά ο πυρήνας της οικονομίας.

Η 30ή Νοεμβρίου είναι μια αρχή — όχι το τέλος

Η Παγκόσμια Ημέρα Αγοραστικής Αποχής δεν αλλάζει τον κόσμο σε μία μέρα.
Μας θυμίζει όμως κάτι θεμελιώδες:

Ο καταναλωτής δεν είναι υποχρεωμένος να αποδέχεται την ακρίβεια ως αναπόφευκτη.

Κρατά στα χέρια του το πιο ήσυχο αλλά και πιο αποτελεσματικό εργαλείο πίεσης: το πορτοφόλι του.

Και όταν εκείνος επιλέγει να το κρατήσει κλειστό, έστω και για μία μέρα, η αγορά αναγκάζεται να το ανοίξει η ίδια — με καλύτερες τιμές, δικαιότερες πρακτικές και λιγότερη απληστία.

---

Ο Άρης Νότης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης του ηλεκτρονικού περιοδικού ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΥΕΞΙΑ. Με εξειδίκευση στην υπνοθεραπεία και τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό, προσεγγίζει θέματα προσωπικής ανάπτυξης, ενώ παράλληλα παρουσιάζει συνεντεύξεις και ποικίλη ύλη που εμπνέει και ενημερώνει. Για συνεντεύξεις, συνεργασία ή σχόλια: arionasorama@gmail.com