50 Χρόνια Μιλάμε Μεταξύ Μας – Μήπως Ήρθε η Ώρα να Μιλήσουμε και με τον Άλλον; Του Επίκτητου

Η απόφαση του ευρωβουλευτή Φειδία Παναγιώτου να συνομιλήσει, με τον ηγέτη του ψευδοκράτους Ερσίν Τατάρ στο πλαίσιο podcast, άνοιξε για μια ακόμη φορά το κουτί της Πανδώρας του κυπριακού προβλήματος. 

Οι αντιδράσεις υπήρξαν σχεδόν αναμενόμενες: κατακραυγή, κατηγορίες για προδοσία, για παραχάραξη της «εθνικής γραμμής», για ασέβεια προς τους νεκρούς της εισβολής, ακόμα και για… δημοσιογραφική συμπεριφορά αντί πολιτικής.

Το ενδιαφέρον όμως είναι αλλού: όχι στο περιεχόμενο της συζήτησης, ούτε στις λέξεις που ειπώθηκαν, αλλά στο γεγονός και μόνο ότι έγινε η συζήτηση. 

Για ένα πρόβλημα που μετράει μισό αιώνα στασιμότητας, η απλή πράξη του διαλόγου εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως απειλή.

Οι δύο αποτυχημένες σχολές

Στην Κύπρο έχουμε, διαχρονικά, δύο βασικές σχολές πολιτικής σκέψης γύρω από τη διαχείριση του Κυπριακού: η μία προτάσσει τη σκληρότητα και την αδιαλλαξία ως μέσο πίεσης. 

Η άλλη, την ευελιξία και τον διάλογο, ως τρόπο προσέγγισης. 

Η πρώτη εκφράστηκε χαρακτηριστικά μέσα από τη στάση του Τάσσου Παπαδόπουλου. Η δεύτερη μέσα από τη διακυβέρνηση Δημήτρη Χριστόφια. 

Και οι δύο, παρότι αντίθετες, κατέληξαν στο ίδιο αποτέλεσμα: μια τρύπα στο νερό.

Η αλήθεια είναι ότι καμία στρατηγική από μόνη της δεν μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα, όταν το κλειδί της λύσης δεν βρίσκεται στα δικά σου χέρια. 

Η Τουρκία, με τον ρόλο του κυρίαρχου καθοδηγητή της τουρκοκυπριακής πολιτικής, κρατάει σταθερά τα χαρτιά της κλειστά και το Κυπριακό ανοιχτό, ως εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά, όσο κι αν επιχειρεί να ελίσσεται ή να πιέζει, δεν μπορεί να ελέγξει αυτό τον παράγοντα.

Ο διάλογος ως "ύποπτη πράξη"

Σε αυτό το αδιέξοδο, η προσπάθεια του Κύπριου Ευρωβουλευτή να ανοίξει μια νέα μορφή πολιτικού λόγου —επαφή, διάλογος, έκθεση όλων των πλευρών— φαντάζει όχι απλώς καινοτόμα, αλλά σχεδόν ανίερη για το κατεστημένο. 

Οι επικρίσεις που δέχθηκε μοιάζουν λιγότερο με πολιτική ανάλυση και περισσότερο με μηχανισμό άμυνας ενός συστήματος που αισθάνεται ότι απειλείται από το ενδεχόμενο... αλλαγής.

Αλλάζει κάτι, τελικά, όταν μιλάμε; Όχι απαραίτητα. Όμως δεν αλλάζει σίγουρα όταν δεν μιλάμε. Τότε παγιώνεται η ακινησία, νομιμοποιείται η σιωπή, και η μη λύση γίνεται κανονικότητα.

Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος της λύσης ίσως να μην εξαρτάται από εμάς. Αλλά η υποχρέωση για διαρκή κίνηση, για προετοιμασία, για διαφώτιση, είναι απολύτως δική μας.

Από την πόλωση στην αποκάλυψη

Ο Παναγιώτου, με όσα (δικαίως ή αδίκως) του καταλογίζονται, φαίνεται να υπηρετεί έναν άλλο ρόλο. Δεν είναι "ειρηνοποιός" με τον κλασικό όρο, ούτε μεσολαβητής λύσης. 

Είναι όμως κάτι που έλειπε τραγικά: φορέας αποκάλυψης. 

Μέσα από τη διαδικτυακή του δραστηριότητα, έχει δώσει δημόσιο βήμα σε πολλές και αντικρουόμενες φωνές, έχει μεταφέρει πληροφορία, έχει εκθέσει πλευρές του ζητήματος που οι περισσότεροι πολιτικοί προτιμούν να αποφεύγουν.

Αυτό, φυσικά, τον κάνει και ενοχλητικό. Γιατί οι απόψεις του δεν χωράνε σε "εθνικά" καλούπια. 

Γιατί οι συνομιλητές του δεν είναι προσυμφωνημένοι. Και γιατί μερικές φορές, απλώς θέτοντας ερωτήματα, οδηγεί σε απαντήσεις που δεν συμφέρουν.

Χρειαζόμαστε μια νέα προσέγγιση

Αφού, όπως αποδεικνύεται, ούτε η σκληρότητα ούτε η διαλλακτικότητα ως μονόδρομοι απέδωσαν, μήπως είναι καιρός να αλλάξουμε θεμελιωδώς τον τρόπο που βλέπουμε το Κυπριακό; 

Μήπως αντί να επιδιώκουμε τη «λύση» ως τελικό προϊόν πίεσης ή συνδιαλλαγής, πρέπει να επενδύσουμε σε μια κουλτούρα ανοιχτής επικοινωνίας και συνεχιζόμενης διαφώτισης; 

Να σπάσουμε τον φόβο της επαφής και να επιτρέψουμε στον πολίτη να ακούσει μόνος του τον «άλλο» και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα;

Ο Φειδίας Παναγιώτου δεν έλυσε το Κυπριακό. Μπορεί να μην το καταφέρει ποτέ. Αλλά τόλμησε να κάνει κάτι που ελάχιστοι έκαναν εδώ και δεκαετίες: να αναμετρηθεί με το ταμπού της επαφής. 

Και αν κάτι αξίζει να προσεχθεί και να συζητηθεί ψύχραιμα, είναι αυτό. Ίσως, τελικά, η νέα προσέγγιση που χρειαζόμαστε να μην είναι ούτε η ακαμψία ούτε η υποχώρηση — αλλά η αλήθεια.

📌 Το ψευδώνυμο "Επίκτητος" παραπέμπει στον στωικό φιλόσοφο που δίδαξε ότι δεν εξαρτώνται όλα από εμάς, αλλά η στάση μας απέναντι στα πράγματα πάντα εξαρτάται.