"Δεν έχω φίλτρο": Αυθεντικότητα ή απλώς αγένεια; Του Άρη Νότη

Όταν η ωμή ειλικρίνεια γίνεται άλλοθι για την απουσία ενσυναίσθησης. Το να μιλάς «χωρίς φιλτράρισμα» είναι μια μορφή έκφρασης όπως όλες οι άλλες – απλώς είναι φίλτρο με το κουμπί γυρισμένο στο “off”...

Στην εποχή της αυθόρμητης εξωτερίκευσης και των «ακατέργαστων» απόψεων που κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα με την ταχύτητα ενός meme, έχει γίνει σχεδόν αξίωμα το εξής:

«Εγώ δεν έχω φίλτρο!» – μια δήλωση που παρουσιάζεται σαν απόδειξη ειλικρίνειας, παρρησίας ή ακόμη και αυθεντικότητας.

Αλλά ας σταθούμε μια στιγμή.

Ας κάνουμε μια ερώτηση που βγάζει καπνούς στον εγκέφαλο:

Το να μη φιλτράρεις τα λόγια σου… δεν είναι από μόνο του ένα φίλτρο;

Το αυθόρμητο ως επιλογή

Αρχικά, για να πει κανείς «δεν έχω φίλτρο», πρέπει να έχει σκεφτεί ότι θα μπορούσε να έχει. Δηλαδή, κάνει μια συνειδητή επιλογή να αφήσει τον λόγο του ανεπεξέργαστο. 

Δεν πρόκειται λοιπόν για απόλυτη φυσικότητα, αλλά για επιλογή φυσικότητας. Όπως το να φοράς ρούχα που φαίνονται «χύμα» αλλά έχουν επιμεληθεί από στυλίστα.

Το φίλτρο, σε αυτή την περίπτωση, δεν εξαφανίζεται. Απλώς μεταμφιέζεται σε ειλικρίνεια.

Όταν η παρόρμηση γίνεται στρατηγική

Συχνά, η δήλωση «εγώ μιλάω έξω από τα δόντια» χρησιμοποιείται ως άλλοθι. Κρύβει πίσω της μια στρατηγική: να φανώ αληθινός, ωμός, αντισυμβατικός. 

Δηλαδή, και πάλι υπάρχει ένα μήνυμα που θέλω να περάσω – άρα υπάρχει πρόθεση, υπάρχει σχεδιασμός, υπάρχει... φίλτρο. Έστω κι αν είναι φίλτρο αρνητικό: φίλτρο που αποκλείει τη διπλωματία.

Το να μιλάς «χωρίς φιλτράρισμα» είναι μια μορφή έκφρασης όπως όλες οι άλλες – απλώς είναι φίλτρο με το κουμπί γυρισμένο στο “off”. Δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει διακόπτης.

Ελευθερία λόγου ή ελευθερία από συνέπειες;

Εδώ εμφανίζεται και ένα άλλο σημείο σύγχυσης. Πολλοί ταυτίζουν το «μιλάω χωρίς φίλτρο» με το «λέω ό,τι θέλω και κανείς δεν μπορεί να μου πει τίποτα». 

Όμως η ελευθερία λόγου δεν σημαίνει απουσία ευθύνης. Αντιθέτως, όταν αφαιρείς τα φίλτρα από τα λόγια σου, οφείλεις να έχεις διπλά φίλτρα στις σκέψεις σου.

Γιατί τα λόγια δεν είναι απλώς ήχοι – είναι πράξεις. Και οι πράξεις έχουν συνέπειες. Άρα, το να μη φιλτράρεις τα λόγια σου δεν σημαίνει ότι έχεις απελευθερωθεί. Σημαίνει ότι έχεις αλλάξει το επίπεδο στο οποίο εφαρμόζεις το φίλτρο.

«Έτσι είμαι, δεν αλλάζω» – Η μετάθεση της ευθύνης

Συχνά, το «δεν έχω φίλτρο» συνοδεύεται από την ατάκα-σφραγίδα: «Εγώ έτσι είμαι, δεν αλλάζω». Πρόκειται για μια δήλωση που μετατρέπει την προσωπική ευθύνη σε… πρόβλημα του άλλου.

Αν δεν σου αρέσει ο τρόπος που εκφράζομαι, αν πληγώνεσαι ή νιώθεις ότι σε προσβάλλω, η ευθύνη πέφτει σε εσένα: να προσαρμοστείς, να ανεχτείς, να καταπιείς.

Στην ουσία, η φράση αυτή λειτουργεί σαν ασπίδα απέναντι στην αυτοκριτική. Υπονοεί ότι η αλλαγή είναι προδοσία της ταυτότητας, κι ότι η συνέπεια είναι η ειλικρίνεια. Όμως η αληθινή αυθεντικότητα δεν είναι η στασιμότητα· είναι η συνειδητή διαμόρφωση του εαυτού, με ευθύνη και ενσυναίσθηση.

Συμπέρασμα: Ο καθρέφτης του φίλτρου

Το να μη φιλτράρεις τα λόγια σου είναι ενίοτε ειλικρινές. Άλλες φορές είναι στάση. Άλλες, απλώς ένας τρόπος να αποφύγεις το βάρος της ευθύνης.

Αλλά στο τέλος, ακόμα και το «δεν έχω φίλτρο» είναι ένα φίλτρο από μόνο του – ένα φίλτρο που επιλέγει να μη μοιάζει με φίλτρο.

Και το «έτσι είμαι, δεν αλλάζω» δεν είναι αφοπλιστική ειλικρίνεια· είναι μια μορφή επιθετικής ακινησίας. 

Σαν να λες:

«Δεν σκοπεύω να καταλάβω τον άλλον – ας προσπαθήσει αυτός να αντέξει εμένα.» 

Γιατί είναι πιο εύκολο να γίνεσαι βάρος, παρά να σηκώσεις λίγο από το δικό σου.

Εσάς ποια είναι η γνώμη σας για αυτό το θέμα; Γράψτε τη στα σχόλια.

---

Ο Άρης Νότης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και εκδότης του ηλεκτρονικού περιοδικού ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΥΕΞΙΑ. Με εξειδίκευση στην υπνοθεραπεία και τον νευρογλωσσικό προγραμματισμό, προσεγγίζει θέματα προσωπικής ανάπτυξης, ενώ παράλληλα παρουσιάζει συνεντεύξεις και ποικίλη ύλη που εμπνέει και ενημερώνει. Για συνεντεύξεις, συνεργασία ή σχόλια: arionasorama@gmail.com